“Sterven doe je niet ineens, maar af en toe een beetje en alle beetjes die je stierf, ’t is vreemd, maar die vergeet je, het is je dikwijls zelfs ontgaan, je zegt ik heb zo’n pijn en ben zo moe, morgen ben je aan je laatste beetje toe.” – T. Hermans
Morgenmiddag afscheid nemen van mijn moeder. Misschien wel een veel te persoonlijk onderwerp voor een artikel op mijn website. Maar zelfs als dat zo is, ben ik blij dat ik dit heb opgeschreven. Het helpt mij het verlies van mijn moeder een plek te geven.
Het werkt helend, omdat ik mezelf bloot stel aan verdrietige emoties en gedachten. Als therapeut weet ik dus wat de helende werking is van het toevertrouwen aan papier. De theorie daarover is eenvoudig: verdriet wordt in stand gehouden door het vermijden van het meest pijnlijke. Je kunt je wel eindeloos wentelen in zelfmedelijden, maar dat is iets anders dan onder ogen zien waar je het meest bang voor bent. Door te schrijven, confronteer je jezelf met die pijnlijke elementen.
Schrijven in de vorm van een brief helpt om het afscheid ‘een plek te geven’: cognitieve herstructurering, om heel even in de termen van de psychotherapie te blijven.
Ik heb gekeken welke rol dit verdriet en deze gebeurtenis speelt in mijn huidige functioneren, en probeer er zo betekenis aan te geven. Ik schrijf niet alleen over mijn verdriet om mijn moeder die morgen haar euthanasie ontvangt, ik beschrijf ook hoe dat verlies mij vormt en wat ik ervan leer. Als er in therapie gebruikgemaakt wordt van schrijfopdrachten, gaat het er om de emoties ‘van je af te schrijven’ net zo lang tot de scherpste randjes ervan af zijn. Een heel krachtig instrument, omdat je je direct richt tot degene om wie je verdriet hebt. Het maakt de zelfconfrontatie ontzettend sterk.
“Deze afscheidsbrieven schrijf je als emotionele ontlading.
Doel is het tot rust brengen van je emoties, het bedaren van de storm in het hart.”
Afscheid nemen is loslaten. In die zin is de brief aan mijn moeder geen echte afscheidsbrief, al is hij wel gericht aan iemand die morgen overlijdt.
Lieve mama,
Vanochtend stond ik op in de wetenschap dat het een moeilijke dag zou worden. Ik wilde zo graag iets op papier zetten, voor het geval dat… en morgen is het zover. Jouw terugreis naar de bron, terug naar papa en de hondjes zoals je het zelf noemt. We gunnen jou je rust en zijn blij dat een grotere lijdensweg je hiermee bespaard blijft.
Ik vraag me nog steeds af hoe jij deze laatste weken hebt ervaren. Je was onder de invloed van morfine en vele pijnstillers, maar zo ontzettend sterk en opgewekt. De laatste dagen in het verzorgtehuis gleden je handen over de mijne; ondanks dat het gevoel uit je vingers weg is weet je dat ik het ben die je hand vasthoud. Een lieve glimlach verschijnt op je gezicht.
Je praat honderduit, haalt herinneringen op, geniet van onze aanwezigheid. Smikkelt van de laatste gebakjes en vertelde over de laatste afleveringen op tv van die mooie Franse serie. Ik kon vaak niets terugzeggen, de woorden blijven steken in mijn keel. Je afscheid morgen is bijna zoals in films. Er worden fouten vergeven en zoveel lieve woorden uitgesproken. Er hangt niet een keer een verdrietige intense stilte; terwijl we wachten op jouw naderende verlossing morgen.
Ik ben zo blij dat het goed ging tussen ons, de laatste weken. En dat ik dat nog tegen je heb kunnen zeggen. Buiten is het hartje zomer met zachte zonnestralen die spelen door de bomen. Alle terrassen in Amsterdam zitten vol. Het is boven bij papa vast altijd mooi weer. Ik had je nog zoveel langer willen meemaken. Misschien word je nu mijn beschermengel, al kan ik je niet meer zien. Al schrijvend voel ik dat ik geen echt afscheid van je hoef te nemen: mama, je huist in mijn diepste wezen. Je zal altijd bij me horen. Toch laat ik je morgen achter, en hoop ik dat papa je snel in zijn armen neemt.
Ik ga je zo missen.
X
Vroeger zei je: “Ik leef zo graag, maar je was moe, zo moe vandaag, op woensdag ga je eindelijk rusten. Dag lieve mama, bedankt en welterusten.”
